Debatowanie na temat „edukacji jutra” ma ograniczenia związane z polityką oświatową wyznaczoną przez politykę elit władzy stosowaną przez kolejne polskie rządy, ta polityka oświatowa wyznacza naczelne idee edukacyjne, ramy treści kształcenia i wychowania, nadzór administracyjny nad dyrektorami szkół i nauczycielami. Zygmunt Mysłakowski w opublikowanej w 1936 roku książce pt. „Nauczanie żywe a podręcznik szkolny” (Lwów1936, Nakładem Księgarni Pedagogicznej we Lwowie, H. Łopieński, R. Spineter) w rozdziale pt. „Pozapedagogiczne czynniki nauczania” napisał, że „…rzeczywistość szkoły nie jest współrozciągła z autonomiczną teorią wychowania czy nauczania; nakrywają się one tylko częściowo. Praktyczna pedagogika i systemy organizacyjne szkoły nie są obojętne dla takich czynników, jak kościół, państwo, sfery gospodarcze etc. Cały układ stosunków społecznych ciśnie na szkołę, urabia ją w myśl swoich
postulatów, będących wyrazem kompromisu różnorodnych interesów grup.” (s. 7). Tak się rzecz ma i współcześnie, teoria i praktyka (metodyka) kształcenia i wychowania zderza się z polityką oświatową (nie jest „współrozciągła”) niekiedy zawłaszczającą znaczną część pola edukacji.
My na XXVIII Tatrzańskim Sympozjum Naukowym jesteśmy związani z teorią i praktyką a nie z polityką oświatową i z tej pozycji podejmujemy próby wskazania potrzeb i możliwości kształtowania tego, co określamy mianem „edukacji jutra”. Niżej nakreślam 11 wskazówek i propozycji do rozważenia przez Uczestniczki i Uczestników XXVIII TSN w 2022 roku.1.
- Co się tyczy tematyki referatów, głosów w dyskusjach trzeba zwrócić uwagę na stałe elementy edukacji
„wczoraj”, „dziś”, „jutro”, do których należą kształcenie – nauczanie i wychowanie umysłowe (temu
wychowaniu, przede wszystkim rozwijaniu myślenia krytycznego i twórczego uczniów należy przydać
znacznie większe znaczenie), wychowanie: moralne, estetyczne, zdrowotne (temu trzeba dać więcej miejsca)
a także wychowanie obronne, opieka, profilaktyka, animacja społeczna i kulturowa. W tym zakresie można
rozważać m.in. możliwe cele i zadania pracy nauczycieli i wychowawców, metody, formy, środki, ewaluację,
elementy swobody nauczycieli, uczniów i rodziców.
- Referaty i głosy w dyskusji warto wspierać na danych z badań empirycznych ilościowych i jakościowych
(ale i z doświadczeń osobistych, praktycznych) związanych z pytaniami: Co jest „dzisiaj”? (badania opisowe,
diagnostyczne, wyjaśniające) – odpowiedzi mogą służyć do projektowania zmian, Co było „wczoraj?”
(badania historyczne), Co może i powinno być „jutro”? (badania eksperymentalne, badanie w działaniu,
innowacje), Co jest w innych krajach? (badania porównawcze, międzynarodowe).
- Można dane o edukacji czerpać nie tylko z nauk pedagogicznych ale także głównie z nauk filozoficznych,
psychologicznych, socjologicznych, etnologicznych.
- Istotne do podjęcia są dane o zjawiskach i procesach negatywnych wychowawczo (agresji,
cyberprzemocy, uzależnień, marginalizacji, dyskryminacji, nietolerancji wobec „Innych”) w celu obniżenia
ich nasilenia w przyszłości.
- Trzeba uwzględnić dane o wspomaganiu nauczycieli w kształceniu i wychowaniu uczniów
z niepełnosprawnościami fizycznymi i psychicznymi (m.in. depresji, prób samobójczych).
- Ważne są informacje o modyfikowaniu procesów edukacji w okresie pandemii i zdalnych kontaktów
nauczycieli, uczniów i rodziców a także dane o relacjach nauczycieli z rodzicami związanych ze
współdziałaniem i obniżaniem poziomu wzajemnej niechęci, m.in. zachowań roszczeniowych rodziców.
- Wystąpienia na Sympozjum „Edukacja jutra’’ mogą się odnosić do wszystkich faz rozwoju człowieka: od
wychowania przedszkolnego do kształcenia w szkołach wyższych i dalej – do aktywizowania osób dorosłych,
seniorów.
- W XXVIII TSN pożądana jest obecność zarówno badaczy naukowych samodzielnych (profesorów,
doktorów habilitowanych), jak i pomocniczych (doktorów, magistrów, licencjatów), ci drudzy będą tworzyć
i realizować „edukację jutra”, możliwa jest także obecność praktyków edukacyjnych: nauczycieli,
wychowawców, opiekunów, pedagogów szkolnych.
- Tatrzańskie Sympozja Naukowe realizowane są w formach obrad, wycieczek tatrzańskich, kontaktów z kulturą i sztuką podhalańską na terenie Zakopanego (takie formy zainicjował prof. dr hab. Kazimierz Denek
– twórca wpierw Tatrzańskich Seminariów Dydaktycznych na temat „Oświata na wirażu”, w dalszej fazie –
od 1999 roku „Tatrzańskich Seminariów Naukowych” aż do aktualnej formy „Sympozjów”).
- Uczestnictwo w XXVIII TSN wiąże się z indywidualnymi wystąpieniami wszystkich Osób zgłoszonych, bądź w sesjach plenarnych, bądź w grupach panelowych (dyskusyjnych) i – co ważne – w formie artykułów
w pracach zbiorowych i zeszytach naukowych, to są znaczące korzyści rozwojowe.
- Okres trzech dni Sympozjum stwarza możliwości kontaktów, konsultacji, relacji towarzyskich uczestników, co wyraża się w budowaniu „wspólnoty edukacyjnej” Osób z różnych środowisk Polski.
Zachęcam do udziału w XXVIII Tatrzańskim Sympozjum Naukowym i życzę korzyści oraz satysfakcji z tego udziału.
Prof. zw. dr hab. Stanisław Palka
Przewodniczący Komitetu Naukowego
XXVIII Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego „Edukacja jutra”
