Debatowanie na temat „edukacji jutra” ma ograniczenia związane z polityką oświatową wyznaczoną przez politykę elit władzy stosowaną przez kolejne polskie rządy, ta polityka oświatowa wyznacza naczelne idee edukacyjne, ramy treści kształcenia i wychowania, nadzór administracyjny na dyrektorami szkół i nauczycielami. Zygmunt Mysłakowski w opublikowanej w 1936 roku książce pt. „Nauczanie żywe a podręcznik szkolny” (Lwów1936, Nakładem Księgarni Pedagogicznej we Lwowie, H. Łopieński, R. Spineter) w rozdziale pt. „Pozapedagogiczne czynniki nauczania” napisał, że „…rzeczywistość szkoły nie jest współrozciągła z autonomiczną teorią wychowania czy nauczania; nakrywają się one tylko częściowo. Praktyczna pedagogika i systemy organizacyjne szkoły nie są obojętne dla takich czynników, jak kościół, państwo, sfery gospodarcze etc. Cały układ stosunków społecznych ciśnie na szkołę, urabia ją w myśl swoich postulatów, będących wyrazem kompromisu różnorodnych interesów grup.” (s. 7). Tak się rzecz ma i współcześnie, teoria i praktyka (metodyka) kształcenia i wychowania zderza się z polityką oświatową (nie jest „współrozciągła”) niekiedy zawłaszczającą znaczną część pola edukacji.
My na XXVIII Tatrzańskim Sympozjum Naukowym jesteśmy związani z teorią i praktyką a nie z polityką oświatową i z tej pozycji podejmujemy próby wskazania potrzeb i możliwości kształtowania tego, co określamy mianem „edukacji jutra”. Niżej nakreślam 11 wskazówek i propozycji do rozważenia przez Uczestniczki i Uczestników XXVIII TSN w 2022 roku.
Co się tyczy tematyki referatów, głosów w dyskusjach trzeba zwrócić uwagę na stałe elementy edukacji „wczoraj”, „dziś”, „jutro”, do których należą kształcenie – nauczanie i wychowanie umysłowe (temu wychowaniu, przede wszystkim rozwijaniu myślenia krytycznego i twórczego uczniów należy przydać znacznie większe znaczenie), wychowanie: moralne, estetyczne, zdrowotne (temu trzeba dać więcej miejsca) a także wychowanie obronne, opieka, profilaktyka, animacja społeczna i kulturowa. W tym zakresie można rozważać m.in. możliwe cele i zadania pracy nauczycieli i wychowawców, metody, formy, środki, ewaluację, elementy swobody nauczycieli, uczniów i rodziców. Referaty i głosy w dyskusji warto spierać na danych z badań empirycznych ilościowych i jakościowych (ale i z doświadczeń osobistych, praktycznych) związanych z pytaniami: Co jest „dzisiaj”? (badania opisowe, diagnostyczne, wyjaśniające) – odpowiedzi mogą służyć do projektowania zmian, Co było „wczoraj?” (badania historyczne), Co może i powinno być „jutro”? (badania eksperymentalne, badanie w działaniu, innowacje), Co jest w innych krajach? (badania porównawcze, międzynarodowe). Można dane o edukacji czerpać nie tylko z nauk pedagogicznych ale także głównie z nauk filozoficznych, psychologicznych, socjologicznych, etnologicznych. Istotne do podjęcia są dane o zjawiskach i procesach negatywnych wychowawczo (agresji, cyberprzemocy, uzależnień, marginalizacji, dyskryminacji, nietolerancji wobec „Innych”) w celu obniżenia ich nasilenia w przyszłości. Trzeba uwzględnić dane o wspomaganiu nauczycieli w kształceniu i wychowaniu uczniów z niepełnosprawnościami fizycznymi i psychicznymi (m.in. depresji, prób samobójczych). Ważne są informacje o modyfikowaniu procesów edukacji w okresie pandemii i zdalnych kontaktów nauczycieli, uczniów i rodziców a także dane o relacjach nauczycieli z rodzicami związanych ze współdziałaniem i obniżaniem poziomu wzajemnej niechęci, m.in. zachowań roszczeniowych rodziców. Wystąpienia na Sympozjum „Edukacja jutra’’ mogą się odnosić do wszystkich faz rozwoju człowieka: od wychowania przedszkolnego do kształcenia w szkołach wyższych i dalej – do aktywizowania osób dorosłych, seniorów. W XXVIII TSN pożądana jest obecność zarówno badaczy naukowych samodzielnych (profesorów, doktorów habilitowanych), jak i pomocniczych (doktorów, magistrów, licencjatów), ci drudzy będą tworzyć i realizować „edukację jutra”, możliwa jest także obecność praktyków edukacyjnych: nauczycieli, wychowawców, opiekunów, pedagogów szkolnych. Tatrzańskie Sympozja Naukowe realizowane są w formach obrad, wycieczek tatrzańskich, kontaktów z kulturą i sztuką podhalańską na terenie Zakopanego (takie formy zainicjował prof. dr hab. Kazimierz Denek – twórca wpierw Tatrzańskich Seminariów Dydaktycznych na temat „Oświata na wirażu”, w dalszej fazie – od 1999 roku „Tatrzańskich Seminariów Naukowych” aż do aktualnej formy „Sympozjów”).
Uczestnictwo w XXVIII TSN wiąże się z indywidualnymi wystąpieniami wszystkich Osób zgłoszonych, bądź w sesjach plenarnych, bądź w grupach panelowych (dyskusyjnych) i – co ważne – w formie artykułów w pracach zbiorowych i zeszytach naukowych, to są znaczące korzyści rozwojowe.
Okres trzech dni Sympozjum stwarza możliwości kontaktów, konsultacji, relacji towarzyskich uczestników, co wyraża się w budowaniu wspólnoty edukacyjnej” Osób z różnych środowisk Polski.
Zachęcam do udziału w XXVIII Tatrzańskim Sympozjum Naukowym i życzę korzyści oraz satysfakcji z tego udziału.
Prof. dr hab. Stanisław Palka Przewodniczący Komitetu Naukowego XXVIII Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego „Edukacja jutra”