do XXX Jubileuszowego Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego
„Edukacja jutra” w Zakopanem
Od 30 lat realizowane są pod Tatrami, głównie w Zakopanem, wpierw seminaria, a w toku rozwoju organizacyjnego sympozja (konferencje) związane tematycznie z edukacją („edukacją jutra”). Przez 30 lat przejawiana jest poznawcza aktywność teoretyczna i praktyczna wsparta materiałami z badań stanów aktualnych i historycznych, z prac naukowych polskich i zagranicznych, z działań służących opisywaniu, diagnozowaniu, wyjaśnianiu oraz – co kluczowe – projektowaniu zmian zjawisk i procesów związanych z wychowywaniem, kształceniem, opieką, profilaktyką realizowanych głównie w szkołach wszystkich szczebli i placówkach oraz środowiskach pozaszkolnych. Przez wiele lat seminariami i sympozjami kierował prof. zw. dr hab. Kazimierz Denek z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – inicjator działań konferencyjnych oraz wycieczek tatrzańskich.
Kształt edukacji w ciągu ostatnich 30 lat formowany był i jest w Polsce przez zmiany wyznaczane przez polityki oświatowe ekip rządzących coraz bardziej orientowane z biegiem czasu na centralizację kierowania zamiast decentralizacji (samorządności), na presję nakazu zamiast swobody i możliwości wyboru działań podmiotów edukacyjnych (gron nauczycielskich, opiekuńczych, profilaktycznych), na zamknięty model edukowania na terenie szkół zamiast modelu otwartego na środowiska lokalne, na rodziców, na organizacje pozaszkolne. Te „zewnętrzne” sposoby formowania edukacji mogą (powinny) być i częściowo już są poddawane przemianom, ocenom krytycznym przez Uczestniczki i Uczestników sympozjów jako Obywatelek i Obywateli Polski jako kraju Unii Europejskiej. Sympozja naukowe powinny jednak i są skoncentrowane na „wewnętrznych” przejawach edukacji określanych danymi teoretycznymi i praktycznymi.
Co się tyczy tych „wewnętrznych” przejawów, czyli edukacji sensu stricto, trzeba mieć na uwadze zarówno zjawiska i procesy pozytywne wychowawczo oraz dydaktycznie, jak i narastające zjawiska i procesy negatywne, oba skrzydła praktyki edukacji powinny być uwzględnione w obradach Sympozjum, tylko w ten sposób można starać się zarysować kształt „edukacji jutra”. Odnośnie do zjawisk i procesów pozytywnych niezbędne jest baczenie na obecność antycznej triady wartości: PRAWDY (wychowania umysłowego), DOBRA (wychowania moralnego), PIĘKNA (wychowania estetycznego) oraz dodatkowo, współcześnie, ZDROWIA fizycznego i psychicznego. Z nimi związane są między innymi takie pozytywne cechy, zjawiska i procesy jak tolerancja, akceptacja „inności” osób innych narodowości, wspomaganie, współdziałanie, wychowanie obywatelskie, myślenie krytyczne, myślenie twórcze, rozwijanie zdolności, ochrona przyrody i środowiska naturalnego, ochrona języka ojczystego, kultury i sztuki, dbałość o zdrowie fizyczne i ochrona przed zakłóceniami zdrowia psychicznego. Odnośnie do zjawisk i procesów negatywnych konieczne jest baczenie i osłabianie u dzieci i młodzieży: depresji (także nauczycielek i nauczycieli), prób samobójczych, samookaleczeń, stresu szkolnego, korzystania z leków psychotropowych, przemocy rówieśniczej, cyberprzemocy ale i samotności uczennic i uczniów. Tu jednak potrzebne są działania pomocowe pedagogów szkolnych, psychologów szkolnych, terapeutów. Do wymienionych zjawisk i procesów należy dołączyć: nadmiar nauki szkolnej (odbieranie dzieciom i młodzieży wolnego czasu), nadmierne korzystanie z korepetycji (dostępnych młodzieży z rodzin posażnych materialnie, rodzin z dużych miast), przenoszenie ciężaru nauczania ze szkół publicznych do szkół prywatnych (tu też decyduje poziom materialny rodziców) oraz edukacji domowej, ponadto raczej niski poziom zarobków nauczycielek i nauczycieli. Uwagę trzeba skoncentrować także na obecności w edukacji sposobów wykorzystywania pozytywnego i negatywnego „sztucznej inteligencji”.
Aktualne, XXX, jak i poprzednie Sympozja są opatrzone nazwą „Tatrzańskie”, godzi się więc mnie sięgnąć w tym „Wprowadzeniu” do terminów tatrzańskich. Trasa, którą zmierzamy w toku obrad, prowadzi granią wzdłuż ostrego grzbietu górskiego naszych zamierzeń, trudnej do zdobywania ale koniecznej do teoretycznego wyznaczenia, próbujemy ją w działaniach praktycznych obejść równoległym do tej grani zboczem, łagodnie nachylonym spłaszczeniem, które określone jest jako „upłaz”. Zatem dostosowujemy nasze działania praktyczne do aktualnych uwarunkowań funkcjonowania edukacji, maszerujemy upłazami wytyczając trasy dostępne dla praktyczek i praktyków edukacyjnych. [Dodajmy, że XXX Sympozjum odbywać się będzie w zakopiańskim Ośrodku Konferencyjno – Wypoczynkowym „Hyrny”, stąd blisko do Kuźnic, a z nich można dojść do Hali Gąsienicowej, przechodząc odcinek między Boczaniem i Przełęczą między Kopami zwany Skupniów Upłazem – kilometrowym upłazem wzdłuż grzbietu położonego między Doliną Jaworzynki a Doliną Olczyską.]
Zapraszam do uczestnictwa w XXX Tatrzańskim Sympozjum Naukowym. Życzę wszystkim Uczestniczkom i Uczestnikom XXX TSN owocnych obrad, dyskusji, rozmów i tworzenia „wspólnoty edukacyjnej”, ważnej do szkicowania obrazu „edukacji jutra”.
Prof. zw. dr hab. Stanisław Palka
Przewodniczący Komitetu Naukowego
XXX Jubileuszowego
Tatrzańskiego Sympozjum Naukowego
„Edukacja jutra” w Zakopanem